Bilgi mimarisinin en önemli pratiği: Kart sıralama yöntemi
Ekran tasarımında dikkate alınması gereken en önemli konulardan birisi bilgi mimarisidir. Genel olarak içeriğin organize edilmesi, yapılandırılması ve etiketlendirilmesinin doğru biçimde gerçekleştirilmesini amaçlar. Bu yazıda bilgi mimarisinin en önemli pratiği olarak kullanılan kart sıralama yönteminden bahsedeceğiz.
Ekran tasarımında dikkate alınması gereken en önemli konulardan birisi bilgi mimarisidir. Genel olarak içeriğin organize edilmesi, yapılandırılması ve etiketlendirilmesinin doğru biçimde gerçekleştirilmesini amaçlar. Menü yapısından gezinime kadar düşünülmesi gereken pek çok şey var bilgi mimarisinde. Dolayısıyla, kullanıcılara iyi bir deneyim yaşatmanın anahtarlarından birisidir aynı zamanda bilgi mimarisi. Bu yazıda bilgi mimarisinin en önemli pratiği olarak kullanılan kart sıralama yönteminden bahsedeceğiz.
Kart sıralama yöntemi, bilginin yapısal bir şekilde organize edilmesinde büyük kolaylık sağlıyor. Örneğin, kullanıcılar bir e-ticaret sitesi üzerinden kitap satın almak istediklerinde sitenin hangi sayfalarını gezdiklerini bilmek, an itibari ile hangi sayfada bulunduklarını anlamak ve aradığı kitabın nerede olduğunu kolayca, şans eseri ile değil mantıklı bir şekilde, bulmak isterler. Kart sıralama yöntemi kullanıcıların geliştirilen sistem içerisinde bilgiye etkili, verimli ve memnuniyet verici şekilde ulaşmasını sağlayacak güce sahip.
Bu içerik ücretsiz!
Okumaya devam etmek ve SHERPA Blog okuru olmak için aşağıdakilerden birini seç. Her hafta yenileri eklenen yüzlerce içeriğe ücretsiz ve sınırsız eriş.
Zira kart sıralama yöntemi sayesinde bilginin nasıl kategorize edip yapılandırıldığına (yapının ve tasarının organize edilmesi), nasıl ifade edildiğine (etiketleme sistemi), kullanıcıların bilgiye nasıl ulaştığına (gezinim sistemi) ve bilgiyi nasıl aradıklarına (arama sistemi) yönelik çalışmalar yapılıyor ve bu konularda yaşanabilecek sorunların önüne geçilmesi amaçlanıyor.
Peki nedir kart sıralama (card sorting) yöntemi?
Kart sıralama yöntemi, bilgi mimarisinin en önemli pratiği olarak uygulanıyor. Güvenilir, ucuz ve uygulanması en kolay yöntemlerden biri. Kullanıcı merkezli tasarım aktivitelerinden biri olan kart sıralama yöntemi, geliştirilen sistemlerde bilginin bulunabilirliğini ve bilgiye erişilebilirliği arttırıyor. Ekranların henüz tasarlanmaya başlanmadığı analiz aşamasından tutun da, tasarımın gerçekleştirildiği zamana kadar, geliştirme süreçlerinin her evresinde kullanılabilen bir yöntem.
Kart sıralama yöntemi sadece kullanıcılar tarafından bilginin nasıl yapılandırıldığını anlamanın yanında proje ekibi içerisinde fikir birliğine varılmasında da oldukça etkili. Şöyle ki, proje ekibi içerisinde bazılarının bilginin organizasyonunu bir şekilde, bazılarının da farklı bir şekilde yapılandırmak istediğini düşünün. Hangisinin kullanıcılar için doğru olduğunu bilmiyorsunuz. Bu durumda kart sıralama yöntemi proje ekibi içerisinde fikir birliğine varılmasında çok etkili oluyor.
Kart sıralama yönteminde, kullanıcılara kartları veriyor ve onların bu kartları kendilerine en anlamlı gelecek şekilde gruplandırmalarını istiyorsunuz. Kullanıcılar ise kendilerine göre kartları gruplandırıyorlar ve istendiğinde her bir grup için bir grup başlığı (etiket) veriyorlar. Kart sıralama uygulaması esnasında kullanıcıların kartları nasıl ve neden gruplandırdıklarını gözlemlemek, kullanıcıların bilişsel modellerini anlamak açısından oldukça değerli bilgi sunuyor.
Bu bağlamda kart sıralama yönteminin avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Kolaydır: Kullanıcılar herhangi bir teknoloji vb. gereksinime ihtiyaçları olmadan kolayca yapabilirler.
Ucuzdur: İhtiyacınız olanlar sadece not kartları ve kalemdir.
Uygulaması hızlıdır: Kısa sürede pek çok kart sıralama uygulaması gerçekleştirebilirsiniz.
Kabul görmüştür: Yaklaşık 10 yıldan daha uzun bir süredir aktif olarak kullanılan bir yöntemdir.
Kullanıcıları dahil eder: Kullanıcı merkezli tasarım aktivitelerinden olan kart sıralama uygulaması, geliştirilen sistem canlı ortama aktarılmadan önce tasarımın bilgi mimarisinin doğru olarak kurgulanmasını sağlar.
İyi bir altyapı sağlar: Kullanıcılardan gelen her türlü geribildirimler, geliştirilen sistemin bilgi mimarisini iyileştirmenize yardımcı olur. Kullanıcıların bilgiyi nasıl organize ettikleri hakkında bilgi verir.
Kart sıralama yönteminin adımları aşağıdaki gibidir:
Kart sıralama yönteminde geliştirilen sisteme, çalışmanın kapsamına, kullanıcı profiline ve ihtiyaca göre farklı teknikler kullanılabilir: Örneğin, araştırma açık kart sıralama (open card sorting) ve kapalı kart sıralama (closed card sorting) olmak üzere iki farklı şekilde yürütülebilir.
Bireysel veya grup çalışması ile bilgiler toplanabilir. Kullanıcılar kendilerine verilen kartları ya bireysel olarak, ya da birkaç kişiden oluşacak şekilde grup olarak kategorize etmeye çalışır.
Klasik kart sıralama yöntemi kağıt ve kalem ile yürütülürken, son yıllarda kart sıralama yöntemi için geliştirilmiş yazılımlar da mevcut. Bu yazılımlar kullanılarak da kart sıralama yöntemi uygulanabiliyor.
Açık kart sıralama
Kullanıcıların kartları nasıl gruplandırdıkları ve her gruba nasıl bir grup başlığı (etiket) verdiklerini anlamak için kullanılır. Kullanıcılar kendilerine verilen kartları önce gruplandırır, sonrasında da her bir grup için bir etiket verirler. Ekran tasarımının başlarında açık kart sıralama yöntemi daha faydalı olabilir. Bu aşamada kullanıcıların ne düşündüğünün öğrenilmesi yol göstermesi açısından oldukça değerli.
Açık kart sıralama yöntemi ile kullanıcıların bakış açıları hakkında daha fazla bilgi edinilebilir ve kullanıcılar daha üretken davranırlar. Buna karşın analiz aşamasında elde edilen içeriklere göre oluşturulan kartları gruplandırmak bazen kullanıcılar açısından zor olabilir ve kullanıcılar uygun etiketi bulmaya çalışırken uzun süre harcayabilirler.
Kapalı kart sıralama
Kullanıcıların kartları nasıl gruplandırdıkları ve her grubu kendilerine verilen etiketlere göre nasıl kategorize ettikleri belirlenir. Etiket isimleri uygulamaya başlarken kullanıcılara verilir ve kullanıcılar kartları bu etiketlerin altlarına yerleştirerek gruplandırırlar.
Kapalı kart sıralama, araştırma öncesi kullanıcılara verilecek etiketler büyük oranda kesinleşmiş ise, kullanıcıların bu etiketlerin altlarını nasıl doldurduklarını öğrenmek açısından değerli bir yöntemdir. Bu yöntem, grup başlıkları önceden kesinleştiğinde ve artık başlıklar üzerinde büyük değişikliklerin yapılması planlanmadığında tercih edilir. Burada açık kart sıralamada olduğu kadar zengin bilgi sağlamıyor çünkü asıl amaç hazır grup başlıklarının altlarını doldurmak.
Kapalı kart sıralama yöntemi ile etiketler hazır olduğu için daha kısa sürede gruplandırma yapılabilir, kullanıcıların gruplandırma mantıkları daha kolay kavrar ve sonuçların değerlendirmesi hızlı ve kolay yapılır. Buna karşın başlıkların önceden belirlenmesi kullanıcıların gruplandırma yöntemlerini ve dolayısıyla üretkenliği sınırlandırabilir.
Kart sıralama yöntemine yönelik ipuçları
Kart sıralama yöntemi öncesi, uygulamayı gerçekleştirecek kişilerin dikkat etmesi gereken konulara bakalım:
Farklı seviyelerdeki kategorileri (parent-child gibi) aynı anda kullanmayın. Uygulamada aynı seviyeden kategoriler kullanın, yoksa kullanıcılarınızın kafası karışacaktır.
Özellikle kapalı kart sıralamada kullanıcıların bazen her şeyi gruplandıramayacağını kabul edin. Kullanıcılar kendilerine verilen kartları ilgili etiketlerin altına gruplandıramadığı için boş kartlara ihtiyaç duyacaklardır. Bu sebeple de boş kart ve kalem vermeniz faydalı olur.
Müdahale etmeyin. Kullanıcılara uygulama öncesi bilgi verdikten sonra sadece gözlemleyip not alın. Yapılan her türlü müdahale, uygulamada elde edeceğiniz verilerin doğruluğuna zarar verir.
Uygulamada zaman sınırı koyun. Kullanıcılar belli bir zaman dilimi içerisinde uygulamayı gerçekleştirsin.
Kartları el yazısı ile yazıyorsanız, içeriğin okunabilir olmasına dikkat edin. Olası sorunların önüne geçmek için bilgisayar çıktısı kullanılması tavsiye edilir.
Soru cevaplarla kart sıralama yöntemi
S: Kart sayısı ne kadar olmalı? C: Analizi yapılan sisteme göre değişmekle birlikte ideal sayının 30 ile 100 arasında olması beklenir.
S: Kullanılacak kartlar için boyut ne olmalı? C: İdeal kart boyutunun 3″×5″ olması tavsiye edilmektedir. Bunun yanında standart post-it kullanımı oldukça yaygındır.
S: Katılımcı sayısı kaç olmalı? C: Bireysel olarak test edilecekse, 10-15 kişi ile değerlendirme yapmak yeterlidir. Eğer grup çalışması yapılacaksa, her grupta 3-4 kişi olacak şekilde 5 grubun olması yeterlidir.
S: Bir kart sıralama uygulaması için ne kadar süre verilmeli? C: Kullanıcılara vereceğiniz kart sayısı 30 ise yaklaşık 20 dakika, 50 ise 30 dakika, 100 ise 60 dakika yeterli olacaktır.
S: Yazılım kullanmak mümkün mü? C:OptimalSort, ConceptCodify ve xSort kart sıralama yöntemi için geliştirilmiş popüler yazılımlardır.
S: Bu konuda kaynak bulabilir miyim? C: Kart sıralama yöntemi hakkında yazılmış oldukça sade ve kapsamlı olan Donna Spencer’ın “Card Sorting: Designing Usable Categories” adlı kitabını tavsiye ederim.
