Bilgi mimarisi (information architecture) nedir ve neden önemlidir?
Bilgi, hiç şüphesiz ki çağımızın en önemli değeri. Bilgiyi gerçekten değerli yapan ise anlaşılabilir ve erişilebilir oluşu. Artık hemen hemen her konuda, son derece kapsamlı içeriklere saniyeler içinde ulaşabiliyoruz. Ancak bu verilerin sadece kısıtlı bir kısmını anlamlandırabiliyor, doğrulabiliyor ve neticede nitelikli bilgi olarak edinebiliyoruz. İşte tam burada bilgi mimarisinin önemi ortaya çıkıyor.
Bilgi, hiç şüphesiz ki çağımızın en önemli değeri. Bilgiyi gerçekten değerli yapan ise anlaşılabilir ve erişilebilir oluşu. Artık hemen hemen her konuda, son derece kapsamlı içeriklere saniyeler içinde ulaşabiliyoruz. Ancak bu verilerin sadece kısıtlı bir kısmını anlamlandırabiliyor, doğrulayabiliyor ve neticede nitelikli bilgi olarak edinebiliyoruz. İşte tam burada bilgi mimarisinin önemi ortaya çıkıyor. Peki, nedir bu bilgi mimarisi dedikleri ve işlevi neden bu kadar önemli?
Fiziksel bir yapı inşa ettiğinizi düşünün; bu bir bina, bir araç ya da bir parça mobilya olabilir. Hepimizin aşina olduğunu düşündüğüm (mobilya örneğiyle ilerleyelim: Neredeyse tüm dünyada faaliyet gösteren IKEA, demonte ürünler satar ve müşteriler kullanıcılar) bu ürünleri basit el aletleri yardımıyla, mümkün olduğunca basit kılavuzlarda belirtilen adımları takip ederek kendileri kurarlar. Bu kılavuzlar bir anlamda mobilyanın bilgi mimarisi dokümantasyonudur. Kullanıcı bu dokümanda hangi parçaları, hangi aletleri kullanarak, hangi adımları izleyerek, ne şekilde ve ne gibi hatalardan sakınarak bir araya getireceğini görebilir.
Bu içerik ücretsiz!
Okumaya devam etmek ve SHERPA Blog okuru olmak için aşağıdakilerden birini seç. Her hafta yenileri eklenen yüzlerce içeriğe ücretsiz ve sınırsız eriş.
Bilgi mimarisinin önemini, orta seviye bir IKEA ürününü kılavuz yardımı olmadan kurmaya çalıştığınızda çok net anlayabilirsiniz. Bilgi mimarisi, insan hayatının her alanında vardır ve algımızı doğru yönlendirme konusunda en önemli yardımcıdır. Doğal duyularınız ve bugüne kadarki tecrübeleriniz, bundan sonraki deneyimleriniz için yanıltıcı olabilir. Size bir bakışta “Bu parça tam burada olmalı.” diyen beyniniz, kurulumun son aşamasında tavana doğru yükselen bir karyola ile karşılaştığında bir hayli şaşıracaktır. Bilgi mimarisi, dijital yapılarda her zaman IKEA örneğindeki gibi görünür olmasa da içerik yöneticileri ve deneyim tasarımcıları için vazgeçilmezdir.
Dijital yapıların mimarisi
Konu böyle önemli olunca önce işin temeline inip, uzmanların görüşüne başvurmakta fayda var. 2002 yılında kurulan ve bilgi mimarisinin öğrenimi, uygulanması ve öğretimi konusunda gönüllü çalışan uzmanları bir araya getiren Kaliforniya merkezli Bilgi Mimarisi Enstitüsü(Information Architecture Institute), odağındaki bilgi mimarisi kavramını“Bir şeyin parçalarının, anlaşılır olmak üzere, nasıl düzenleneceğine karar vermek.” şeklinde tanımlıyor.
Bu tanımı biraz daha ilgi alanımızın odak noktasında bulunan dijital yapılara uyarlayacak olursak şöyle diyebiliriz:
Bilgi mimarisi; yazılımları, uygulamaları, web sitelerini ve sosyal ağları daha anlaşılır içerikler ve daha kolay erişim amaçlarıyla ayrıştırma, etiketleme ve yeniden düzenleme işidir.”
Herhangi bir yapının mimarisi gibi, dijital yapıların mimarisi de sağlam temeller üzerine kurulu, kullanım amacına uygun düzenlenmiş, işlevsel parçaların oluşturduğu bütünü ifade eder. Bu bütün, sadece tasarımcısı için anlamlı olmakla kalmamalı, aynı zamanda kullanıcısı tarafından da erişilebilir olmalıdır.
Öyle bir yapı inşa etmelisiniz ki kullanıcılarınız içeri adım attıklarında hedeflerine giden yolları zorlanmadan bulabilsinler ve elbette bu yapıya girmeyi ve girdiklerinde içinde gezinmeyi istesinler.
Daha farklı bir biçimde dile getirmek gerekirse: Bilgi mimarisi, gezinme (navigasyon) ve kullanıcı arayüzü (UI) yapılarının iskeletini oluşturur. Bilgi mimarisi olmaksızın dijital yapınız, zar zor ayakta duran bir baraka ya da karmaşık bir koridorlar dizisi olmaya mahkumdur.
Nasıl inşa etmeli?
Deneyim tasarımı ve araştırma uzmanı Jennifer Cardello, Nielsen Norman Group için kaleme aldığı The Difference Between Information Architecture (IA) and Navigation(Bilgi mimarisi ve navigasyon arasındaki fark) başlıklı makalesinde; bilgi mimarisinin bir sitenin içeriğini ve işlevlerini, aynı zamanda site içeriği ve işlevleri arasındaki ilişkileri tanımladığını belirtiyor. Bu temel unsurları tanımlayabilmek ve aralarındaki bağlantıları kurabilmek için de 5 adımlı bir hareket planı öneriyor:
İçerik envanteri: Mevcut içeriği tanımlamak üzere web sitesinin incelenmesi.
İçerik denetimi: İçeriğin fayda, doğruluk, ton ve genel etkinlik açısından değerlendirilmesi.
Bilgi gruplama: İçerik arasındaki kullanıcı odaklı ilişkilerin tanımlanması.
Sınıflandırma geliştirme: Tüm içeriğe uygulanacak standart adlandırma kurallarının(kontrollü kelime dağarcığının) belirlenmesi.
Betimsel bilgi oluşturma: İlgili bağlantı listeleri ve keşfe yardımcı diğer navigasyon bileşenleri oluşturmak için kullanılabilecek yararlı“meta data” tanımlanması.
Bu adımları tamamladığınızda elde edeceğiniz sonuçlar, hedeflediğiniz bilgi mimarisini taslak olarak önünüze koyacak ve akılcı bir düzenleme çalışması sonrasında sağlam bir bilgi mimarisi dokümanı oluşturacaktır. Elbette kullanıcı araştırmaları ve testlerinden elde edeceğiniz veriler ile geçmiş tecrübe ve pratiklerinizden elde ettiğiniz metotları da bu adımlara yardımcı ve tamamlayıcı eylemler olarak ilave etmeniz mümkün.
Bu derin konuyu basitçe özetlemek gerekirse; bir deneyim tasarımı sürecinin temelini oluşturan bilgi mimarisi, aslında tüm projenin kurulum şemasıdır. Navigasyon ve kullanıcı arayüzü için temel referans kabul edilecek olan bilgi mimarisi dokümanı özenle hazırlanmalı ve uygulayıcıların anlayacağı şekilde biçimlendirilmelidir. Projenin genel gidişatını öngörebilmek ve doğru planlama yapabilmek için bilgi mimarisi çalışması elzemdir. Yoksa beklenmedik şekilde gelişen en ufak olay bile projenin bütününü tehlikeye sokabilir ve tüm emekleriniz ne yazık ki boşa gidebilir.
Elinize sağlık, güzel özetlemişsiniz. Peki konuyu biraz daha netleştirmek adına sherpa.blog ‘un tamamı değil de sadece anasayfa kırılımını ele alarak örneklendirecek olursak; Raporlar, Online Eğitimler, Videolar vs. gibi alt kırılımlarımız olacak. Bunun haricinde bir takım componentleri mikro düzeyde birer başlık olarak ele almalı mıyız? Örneğin slider, search, feedback butonu, sosyal medya yönlendirmeleri. Yani yazıda da bahsettiğiniz o içerik ve işlevsellik arasındaki ilişkiyi hangi sınırlar çerçevesinde ele alarak bir diagram oluşturmalıyız?
Bunlar da ilgini çekebilir
Keşfetmeye Devam Et
DAM BİLGİ TEKNOLOJİLERİ A.Ş. | SHERPA BLOG SİTE KULLANIM KOŞULLARI
Demek şifreni unuttun.
Olsun, hangimiz unutmuyoruz ki... Yeni bir şifre oluşturmak için e-posta adresini girmen yeterli.
Elinize sağlık, güzel özetlemişsiniz. Peki konuyu biraz daha netleştirmek adına sherpa.blog ‘un tamamı değil de sadece anasayfa kırılımını ele alarak örneklendirecek olursak; Raporlar, Online Eğitimler, Videolar vs. gibi alt kırılımlarımız olacak. Bunun haricinde bir takım componentleri mikro düzeyde birer başlık olarak ele almalı mıyız? Örneğin slider, search, feedback butonu, sosyal medya yönlendirmeleri. Yani yazıda da bahsettiğiniz o içerik ve işlevsellik arasındaki ilişkiyi hangi sınırlar çerçevesinde ele alarak bir diagram oluşturmalıyız?