Çünkü insanoğlu çoktan bir gününü 48 saat gibi yaşamaya başladı bile. Onun hayatında bir tv almak için ayırabileceği bir gün yok. Olsa olsa en fazla bir saati var. Sizin karmaşık menüleriniz, yüzlerce çeşit ürününüz birbirinden süper özellikleriniz onun umurunda bile değil. Eğer web siteniz kullanıcıyı hedefine daha kolay ulaştıran bir araç değilse, harcadığınız emek insanları sinirlendirmekten başka bir işe yaramıyor.
Peki bu kadar zor ve karmaşık hale gelen işler ve bazen eğlenceli, bazen “Ooooo. Adamlar yapmış!” dedirten harika tasarımlar sizce dünyanın yaklaşık %10-15’ini oluşturan engelliler için ne ifade ediyor? Bizim kolaylıkla ihtiyaçlarımızı karşıladığımız interneti onlar nasıl kullanıyor?
Aynı insani ihtiyaçları karşılamaya çalışan, fakat sistemlerin çeşitli engelleri dolayısıyla gerçekten de başka birine ihtiyaç duymadan internetten bu ihtiyaçlarını kendi başlarına karşılayamazlar mı?
Günümüzde internet artık lüks değil. Tümüyle hayati ihtiyaçları karşılayan bir araç. Faturalarımızı internetten ödüyor, hastane randevusu veya kamu işlemleri ile ilgili neredeyse tüm işlerimizi internet üzerinde hızla tamamlıyor, alışveriş yapıyor, online eğitimler alıyoruz. Satın almak istediğimiz her türlü hizmet ve/veya ürünle ilgili araştırmaları internetten yapıyoruz. Bunlar bizim için büyük kolaylık. Aslında tüm bu kolaylıklar engellilerin hayatını daha fazla kolaylaştırarak çok daha değerli bir etkiye sahip.
Erişilebilir bir web sitesi nedir?
Dünyada engelli olduğundan dolayı webi kullanırken olumsuz olarak etkilenen milyonlarca insan var. Mevcut birçok web sitesi içerdikleri erişilebilirlik engellerinden dolayı engelli kişilerin ulaşımını çok zor veya imkansız kılmaktadır. Erişilebilirlik tamda bunu amaçlar.
Webde erişilebilirlik; sayfaların engelli kişilerin algılayabileceği, anlayabileceği, etkin bir şekilde kullanabileceği ve bunun yanında da içerik yaratıp, katkıda bulunabileceği bir şekilde geliştirilmesinin sağlanmasıdır.
Erişilebilir web siteleri günümüzde artık zorunluluk haline gelmeye başladı. Bazı ülkeler web sitesi sahiplerinde erişilebilirlik kurallarıyla ilgili yükümlülükler getiriyor. Ayrıca arama motorları kullanıcı deneyimini geliştirmek için erişilebilirlik ile ilgili kurallara uyan web sitelerinde arama sonuçları sıralamalarında daha üst sıralara konumlandırıyor.
Erişilebilir bir web sitesi için ne yapmak gerekiyor?
Aslında erişilebilirlik açısından kaliteli web siteleri yapmak hiç de zor değil. Bu konuda tasarımcılardan çok, geliştiricilere iş düşüyor. Ancak kesinlikle büyük bir iş yükü de oluşturmuyor. Kamu kurumları gibi insanların temel ihtiyaçları için daha fazla önemli olan web sitelerinde hem tasarım, hem de geliştirme aşamalarında engelli insanların ihtiyaçları da dikkate alınarak tasarlanması gerekmektedir. Ayrıca mümkünse bu web sitelerinin engelliler için özel hazırlanmış versiyonlarının da bulunması gerekiyor.
Diğer web siteleri için sadece aşağıdaki bir kaç hususa dikkat edilerek erişilebilirlik açısından problemsiz web siteleri oluşturabilirsiniz:
- Doküman hiyerarşisine uyun: Doküman yapısının düzgün bir şekilde gösterilmesi amacıyla alıntılar, başlıklar ve listeler için; <blockquote>, <li> , <h1> … <h6>gibi anlamlı html etiketler kullanılmalıdır. Sadece görsel etkiler oluşturmak için anlamsız html etiketlerinin kullanımından kaçınılmalıdır. Başlık ve alt başlık kullanımında h1-..-h6 başlık hiyerarşisi, listeler için ul>li yapısının kullanımına özellikle dikkat edilmelidir. Makaleler için<article>, video dosyaları için <video>, engelliler için ekran okuyucu vb. gibi özelleştirilmiş cihazlar tarafından önemli içeriklerin ayırt edilmesinde kolaylık sağlayabilir. Uzun ve özet içeriği bulunmayan veya ara başlıklar içermeyen yazılar kullanıcılar için anlaşılmayı zorlaştırabilir. Bunun yerine yazıların ara başlıklarla bölünmesi, konunun daha küçük ve anlamlı parçalara bölünmesini sağladığı için anlaşılmayı kolaylaştırır. Bu aslında sadece engelliler için değil tüm kullanıcılar için de geçerlidir.
- Okunabilirlik kurallarına dikkat edin: Özellikle günümüzde internete bağlanabilen cihazların çeşitlenmesi ve boyut olarak da farklılaşmasından dolayı daha da önemli bir hal aldı. Zayıf görme yetisine sahip insanlar için yüksek kontrast seçilmesi okunabilirliğin artırılmasını da çok etkilidir. Font boyutlarının cihazlara göre okunabilirlik açısından dikkat edilmelidir. Çok küçük font boyutlarından kaçınılmalıdır. Karmaşık font okunması zor font kullanımından uzak durulmalıdır.
- Link kullanımlarına dikkat edin: Link için belirtilen özelliklerin link olmayan yazılardan ayrı olması gerekmektedir. Link olarak seçtiğiniz stil özellikleri link olmayan metinlerde kullanılmamalıdır. Genel kullanıcı alışkanlığı olarak linklerin altı çizili olarak gösterilmesi daha kolay anlaşılmasını sağlayabilir. Linklerin kullanıcının gideceği sayfayı net bir şekilde ifade etmelidir. Linklerde “buraya tıklayın” şeklindeki ifadelere link vermek yerine o cümlenin tamamına link vererek kullanıcının linkin içerğiyle ilgili daha net bilgi sahibi olmasını sağlayabilirsiniz.
Başvuru formu için tıklayın yerine,
X için Başvuru formu.
Metin içinde aynı ifade ile belirtilmiş linkler aynı yere gitmelidir. Başka siteye giden dış linkler ile HTML olmayan dosyalara verilen linkler ayrıca belirtilmelidir - İmaj kullanımı: İmaj kullanımları erişilebilirlik açısından, özellikle görme engelliler için en büyük problemdir. Hazırlanan tasarımlarda HTML veya CSS olarak uygulanamayacak olan özelliklerin veya yazı alanlarının imaj olarak kullanımı sorun olabilmektedir. Olabildiğince, özellikle yazı alanlarının imaj olarak kullanılmaması gerekiyor. Yine de imaj olarak kullanılan tüm yapılarda, imaj içeriğinin alt=”” etiketiyle belirtilmesi gerekmektedir. Çok fazla önemli olmayan görsellerin alt=”” parametresi boş bırakılabilir. Uzun metin alanları veya grafik gibi içeriklerin bulunduğu imajlarla ilgili bilgilerde yine alt=”” parametresi içerisinde belirtilmelidir. Video ve ses dosyaları da, imajlarda olduğu gibi alt=”” etiketiyle içeriği tanımlanmalıdır.
- Form alanları: Form alanları kullanıcıların kolaylıkla doldurabileceği şekilde olmalıdır. Formlarda doldurulacak alanlarla ilgili bilgiler <label> etiketi kullanılmalıdır. Formlarda kullanılan kişi doğrulama sistemlerinde, aşırı derecede karmaşık görsellerden kaçınılmalı, mutlaka sesli doğrulama tercihi de bulunmalıdır.
- Klavye Erişimi: Web sayfalarındaki bazı önemli işlemlerin Erişim tuşları (Access Keys) özelliği kullanılarak da sağlanabilir. Erişim tuşları ile sitede tanımlanan kısayollar Windows’da ALT ile Mac’de Kntrl tuşları ile beraber basılarak kullanılır. Bir erişim tuşu belirlemek için “<a>” etiketine accesskey=”” parametresi eklenebilir. <a href=”http://www.designedbysherpa.com” accesskey=”s”>Sherpa</a>
Dünya nüfusunun %10-15’lik bir kısmını engellilerin oluşturduğu günümüzde teknolojik gelişmeler, engelliler için hayatın her alanında yepyeni kolaylıklar sağlıyor. İnternet gibi 21.yy’ın en önemli iletişim ve bilgi alışveriş aracında yapacağınız bu küçük değişikliklerle başka insanların hayatlarında ne gibi kolaylıklar sağlayabileceğini bir düşünün. Bu tip ufak detaylar kullanıcılarınıza verdiğiniz değerin de bir örneğidir.
