1. Görüş ve Dikkat
Tüm akıl yapıları arasında, Whalen’a göre tasarımcıların en başarılı olduğu akıl yapısı görüş ve dikkat. Çünkü kullanıcı deneyiminin (UX) kullanıcı arayüzü (UI) boyutu, tasarımcılar tarafından en rahat algılanan ve uygulanan kısmı. yine de tasarımcıların kullanıcıların beğeneceğini düşündükleri şeylerin her zaman kullanıcının faydasına olmayacağı konusunda dikkatli olunması gerektiğini de belirtiyor. Bu yüzden görsel öğelerin etkin olarak şekillendirdiği deneyimin bütününü başarıyla oluşturmak için farklı akıl yapılarını değerlendirmek ve daha derin içgörüler yakalamak büyük önem taşıyor.
Görüş ve dikkat alanında sorulabilecek birkaç soru:
- Hangi görsel öğeler ilgi çekiyor?
- Gözler sayfada ilk nereye yöneliyor?
- Kullanıcılar hangi kelime ya da nesneleri arıyor?
- Görsel akış nasıl?
2. Yol Bulma
Bu akıl yapısı, bir kullanıcının deneyim sürecinde A noktasından B noktasına nasıl ulaştığını; bilgi mimarisini nasıl değerlendirdiğini, içeriği nasıl tükettiğini ve yol gösterici öğeleri nasıl kullandığını kapsıyor. Yol bulma, dijital dünyada karmaşık bir hal alıyor, artırılmış ve sanal gerçekliğin yanı sıra etkileşimli tasarımla bunun dozu daha da artıyor -ama buna paralel olarak yol bulmanın deneyimdeki önemi de artıyor.
Yön bulmayı kolaylaştıracak birkaç soru:
- Kullanıcıya “şu anda buradasınız” bilgisini veren ipuçları neler?
- Kullanıcı mecrada nasıl hareket etmeyi bekliyor?
- Yolculuğu sırasında ne tür etkileşimler bekliyor?
- Bu etkileşimler anlaşılır bir modele dayanıyor mu?
3. Hafıza ve Anlam
Hafızanın yol bulmadaki rolü gerçekten de çok önemli. Aynı zamanda hafıza kullanıcı beklentilerini de oluşturmada da büyük bir rol oynuyor. Kullanıcılar önceki deneyimlerine göre beklentiler geliştiriyorlar ve dijital dünyadaki işleyiş içerisinde “kolay” ve “doğal” kabul ettikleri kavramlar da bu kalıplara göre yer etmiş durumda. Örneğin interneti; alışverişte Amazon, sosyal etkileşimde Facebook ve aramada Google biçimde kullanmayı öngörüyorlar.
Hafızaya dayalı anlam yaratma amaçlı sorulabilecek birkaç soru:
- Kullanıcının aklında hangi zihinsel şemalar etkin?
- Bir şeyden bahsederken, kullanıcı tam olarak hangi şeyi düşünüyor?
- Deneyim tasarımı bir anlam taşıyor mu?
- Deneyim tasarımı kullanıcının aşina olduğu kalıplarla örtüşüyor mu?
4. Dil ve Anlatım
Belki de en karmaşık akıl yapısı dil ve anlatımda karşımıza çıkıyor. Demografik veriler, kullanıcıya yakınlık, ürün ya da hizmet terminolojisi ve anlaşılabilirlik gibi temel faktörler dili doğrudan etkiliyorlar. Markaların en sık ve önemli hatalarının başında fazla paylaşım (oversharing) geliyor. Kullanıcının ürün ya da hizmetle güçlü bir bağ kurmasını isterken fazla bilgi veriyor ve kullanıcının kişisel deneyim ve keşif arzusunu köreltiyorlar.
Tasarımda daha ileri gitmeden dil ve anlatımla ilgili sorulabilecek birkaç soru:
- Hedef kitle hangi sözcüklerle iletişim kuruyor?
- Kullanıcının sözlük kapsamı ne kadar?
- Marka hangi sözcükleri kullanıyor?
- Ürünün ya da hizmetin nasıl bir dili olmalı?
5. Duygular
Hoşunuza gitse de gitmese de kullanıcılar duygusal yüklerini her deneyimlerinde mutlaka yanlarında taşırlar. Kullanıcılar hisleri, endişeleri, hayal kırıklıkları olan gerçek insanlardır ve hata yapmaktan çok korkarlar. Sıkça tereddüt ederler ve verecekleri kararların hedeflerini, kariyerlerini ve hayattaki duruşlarını nasıl etkileyeceğini düşünürler.
Cazibe, yükseliş ve uyanış yaklaşımıyla sorulabilecek birkaç soru:
- Kullanıcıyı anında ne çeker?
- Kullanıcıda en kalıcı anlam ve değeri ne sağlar?
- Kullanıcının en yüksek hedef ve en derin arzularına ne dokunur?
6. Karar Alma
Kullanıcıların karar alma sürecindeki belki de en büyük problem sonuç aşaması: Kullanıcılar neden harekete geçmiyorlar? Burada UX tasarımcısına, yukarıda saydığımız tüm faktörleri dikkate alarak, kullanıcının karar verme sürecini basitleştirmek ve sonuca ulaştırmak gibi çok önemli bir sorumluluk düşüyor. Kullanıcının ihtiyacını, o daha ihtiyaç duymadan sezmek ve bu sezgiyle tüm sürecin stratejisini ortaya koymak tasarımcının en güçlü silahı.
Karar alma akıl yapısını anlamaya yardımcı olabilecek birkaç soru:
- Kullanıcının karar vermesine nasıl yardımcı olabiliriz?
- Hangi bilgilere sahibiz?
- Kullanıcı başka neye ihtiyaç duyacak?
- Kullanıcının “mikro kararlarını” tasarımla nasıl zenginleştirebiliriz?
Çok boyutlu ve çok duyulu tasarım modelleri oluşturmak ve kullanıcı deneyiminin geleceğini şekillendirmek için UX sahnesinde rol alan tüm aktörlerin bu 6 akıl yapısını anlaması ve uygulamaya koyması gerçekten de önemli ve yararlı. Çünkü formatlar, ekranlar ve boyutlar değişse de deneyimler her daim akılda kalmaya devam edecek.
Bu yazıda, Sheena Lyonnais‘in John Whalen ile gerçekleştirdiği The Six Minds of UX Design başlıklı röportajından yararlanılmıştır.
