Önemseyen (mindful) deneyimler tasarlarken sorabileceğiniz 59 soru

Nasıl yapacağız?

Bu alıştırmanın tüm amacı, kendimizi cevaplar bulmaya zorlamak. Ekip olarak çalışıyorsanız, her bir kişinin her soruya en az 1 cevap vermesi gerekir. Bu yolculuk size hem keşif sürecinde (“Bu ürün yüzünden olabilecek en kötü senaryo nedir?”) hem de değerlendirme sürecinde (“Hangi mesajları gönderiyorsunuz?”) yardımcı olacak. Peki bu yolculuğun sonunda ne var? Dijital iyilik (wellness) için tasarım.

Çoğu soruyu bir ürünle ilgili olarak belirledim ancak siz daha fazla detaya inebilir ve bir özellik (feature) seviyesine, hatta dilerseniz metinler seviyesine kadar inebilirsiniz. Ayrıca sorularımı çok somut yanıtlar sunabilecek şekilde oluşturdum. Örneğin “Ürününüz nasıl dikkat dağıtıcı olabilir?” yerine “Ürününüz hangi yönlerden dikkat dağıtıcı?”. Mümkünse, kendinizi soruları soruları soran kişiye karşı daha sorumlu hissetmek için ekibinizin dışında bir kişiyle görüşebilirsiniz.

Bir ürünün tüm bu kriterleri karşılamasını beklemenin idealist olduğunun farkındayım. Hesaba katmamız gereken teknoloji kısıtlamalarımız ve iş ihtiyaçlarımız var. Lütfen bu listenin zorlayıcı olduğunu ve mevcut çözümlerimizi daha da ileri götürmek için olduğunu unutmayın. Bu sorular sadece ikinci dereceden (second-order) düşünme için bir araç.

Her zaman şunu söylerim: Yapabileceğimiz için değil, yapmamız gerektiği için!

Sorulacak ilk sorular

Sonuçları öngörmek ve kendinizi sorumlu tutmak için keşif soruları kullanın.

• Bu ürünün kullanıcısı olmak konusunda hoşunuza gitmeyen neler var?
• Bu ürün nedeniyle ortaya çıkabilecek en kötü senaryo nedir?
• Sevdiklerinizin, sizin bu ürün üzerinde çalıştığınızı bilmesi size nasıl hissettiriyor?
• Kullanıcıların, sizin bunun üzerinde çalıştığınızı bilmesi size nasıl hissettiriyor?
• Bu kararı yönlendiren nedir?
• Bu ürün hangi yönlerden sizin değerlerinizle, şirketiniz değerleriyle ya da takımın değerleriyle çelişiyor?
• Bu, bir cihaz yerine insandan insana bir etkileşim olsaydı kabul edilebilir miydi?
• Metrikleriniz insanların ürünle olan deneyimine nasıl zarar veriyor?

Toplum

Ürününüzün büyük ölçekli etkisine bir göz atın.

• Kullanıcı tabanınızı on katına çıkarırsanız olabilecek en kötü şey ne olabilir?
• Ürününüz 1 yıl sonra bugünkü haline göre hangi yönlerden farklı olacak? Peki 5 yıl sonra?
• Kullanıcılarınız 1 yıl içinde ürününüzle hangi şekillerde farklı etkileşim kurmak isteyecek? Peki 5 yıl içinde?
• Ürününüz eleştirel düşünmeyi nasıl daha iyi teşvik edebilir?
• Ürününüz hangi mesajları gönderiyor?
• Belirli bir bölgenin sakinleri ürününüzü kullanıyor olsaydı, bu onların topluluklarını nasıl etkilerdi?
• Ürününüz, kullanıcıların diğer kullanıcılarla ilişkilerine hangi yönlerden zarar veriyor olabilir?
• Ürününüz, kullanıcıların kullanıcı olmayan kişilerle ilişkilerine hangi yönlerden zarar veriyor olabilir?

Şeffaflık

Kullanıcılarınızın bilgisiz olmasından çıkar yapıp yapmadığınızı değerlendirin.

• Ürününüz hangi yönlerden yanıltıcı?
• Kullanıcılarınızın davranışları, eğer seçimlerinin sonuçlarını daha iyi anlasalar nasıl farklılaşırdı?
• Verilerinin nasıl işlendiğini daha iyi anlarlarsa kullanıcılarınızın davranışları nasıl farklılaşırdı?
• Ürününüz kullanıcılarınızın korkularını, güvensizliklerini veya zayıf yönlerini hangi şekillerde etkiliyor?
• Metinleriniz kullanıcılarınızın beklentilerini nasıl daha iyi yönetebilir?
• Metinleriniz kullanıcıların mevcut görevlerini nasıl daha iyi destekleyebilir?
• Metinleriniz nasıl daha açık ve şeffaf olabilir?

Refah (Wellness)

Bireylerin zihinsel ve fiziksel refahı üzerindeki etkinize dikkat edin.

• Ürününüz hangi alışkanlıkları teşvik ediyor?
• Ürününüz insanların ruh sağlığına hangi yönlerden zarar veriyor?
• Ürününüz insanların yaşam kalitesine hangi yönlerden zarar veriyor?
• Ürününüz hangi yönlerden dikkat dağıtıcı?
• Ürününüz insanların zamanını ve ilgisini nasıl daha iyi koruyabilir?
• Ürününüz aktif kullanımı ve insanlar arasında destekleyici ilişkileri nasıl daha iyi teşvik edebilir?
  İzlandalı gençler üzerine yapılan bu araştırma, sosyal medyanın pasif kullanımının anksiyete ve depresif ruh hali ile ilişkili olabileceğini, ancak aktif kullanımın duygusal sıkıntı yaratmadığını ortaya koyuyor.
• Ürününüz fiziksel aktiviteyi nasıl daha iyi teşvik edebilir?
  Teknoloji kullanımımız sırasında çoğunlukla oturuyoruz. Bu çalışmada, 6 saat boyunca her saat 5’er dakikalık molalar veren bireylerin, 6 saat mola vermeden oturarak oturanlara göre daha iyi enerjiye ve ruh haline sahip olduğu, daha canlı hissettikleri ve daha düşük yemek yeme isteği gösterdiği bildiriliyor.
• Ürününüz nasıl daha rahatlatıcı olabilir ve endişeler nasıl daha az tetikleyebilir?
• Ürününüz bilgiyi ve bilişsel aşırı yüklemeyi nasıl daha iyi önleyebilir?
• Ürününüz bağımlılık yapmama konusunda nasıl daha fazla adım atabilir?
• Hata mesajlarınız, kullanıcıları görevlerini yerine getirmeleri için nasıl daha iyi yönlendirebilir?
• Hata ekranlarını nasıl daha az sinir bozucu olabilir?
• Bilgi mimariniz nasıl daha da basitleştirilebilir?
• Belirli bir sayfada, CTA’lar birbirleriyle hangi yollarla rekabet ediyor?
• Ürününüz hangi yönlerden kafa karıştırıcı, hangi yönlerden net değil?
• Ürününüz hangi yönlerden bunaltıcı?

Gözetim

Güvenlik ve koruma sunduğunuzdan emin olun.

• Bu üründen kimler faydalanır?
• Bu ürün kimin için zararlıdır?
• Bu ürün kimleri unutuyor veya dışlıyor?
• Ürününüz hangi yönlerden güvensizdir?
• Kullanıcı olsaydınız, bu ürün size hangi şekillerde zarar verebilirdi?
• Ürününüz kötü niyetleri olan insanlara nasıl olanak sağlıyor?
• Ürününüz insanları zararlı niyetleri olan insanları nasıl caydırıyor?
• Ürününüz insanların mahremiyetine hangi yönlerden zarar veriyor?
• Ürününüz insanların güvenliği için hangi yönlerden zararlı?
• Ürününüz, yanlış ellere geçtiği durumda insanlara zarar verebilecek bilgileri nasıl yönetiyor?
  Cinsel yönelim, cinsiyet, etnik köken, din, siyasi inançlar, tıbbi bilgiler vb.
• Ürününüz hangi yönlerden erişilebilir değil?
  Yazı tipleri, yazı tipi boyutu, renk kontrastı, başlık etiketleri, alt metinler, metin hizalaması, başlıklar, klavye uyumluluğu, alan etiketleri vb.
• Ürününüz hangi yönlerden kapsayıcı değil?
  2 karakterli ya da aksanlı isimleri kabul etmeyen ya da gereksiz bilgi gerektiren formlar vb.
• Ürününüz, belirli tetikleyicileri olan kişiler için nasıl daha güvenli bir çevrimiçi alan sunabilir?
• Ürününüz, sosyal olarak marjinalleşmiş bireyler ve topluluklar için nasıl daha güvenli bir çevrimiçi alan olabilir?

Sosyal

Sosyal platformlara özgü bazı yönleri unutmayın.

• Kullanıcılar arasında saygıyı nasıl teşvik edersiniz?
• Kullanıcıların geri bildirimlerini daha iyi nasıl hesaba katabilirsiniz?

Aşağıdaki davranışlara bakalım:

• Doxing (ifşa)
• Gizli takip (stalking)
• Kimlik hırsızlığı
• Dezenformasyon
• Çevrimiçi taciz
• Bir bireye veya bir topluluğa yönelik nefret söylemi

Bunların her biri için aşağıdaki 3 soruyu sorun:

• Sisteminizde, kuralı çiğneyen kişile ne olur?
• Varsa, kurbana ne olur?
• Bu gibi durumları nasıl daha iyi önleyebiliriz?

Ve nihai soru…

Bu egzersiz sırasında bulduğunuz her çözüm için kendinize şunu sorun:

Tasarladığımız çözüm, nasıl ve hangi şartlarda geri tepebilir?

Riskleri nasıl azaltabileceğimize, mevcut durumu nasıl iyileştirebileceğimize ve bir sorun ortaya çıktığında nasıl tepki vereceğimize göz attık.

Hepimiz bu dünya üzerinde olumlu bir etki yaratmaya çalışıyoruz. Hiçbirimiz insanları karanlıkta tutmak, akıl sağlığına zarar vermek veya onları tehlikeye atmak istemeyiz. Umarım, bu sorular sorumlu kalmamıza ve tasarladığımız ürün veya servisleri daha fazla sorgulamamıza yardımcı olur.