Banka ATM’leri

Bir yere yetişmek üzeresiniz ve yanınızda size yetecek kadar nakit olmadığını fark ediyorsunuz. Bölgeye belki yabancısınız, belki de yaşadığınız ve her yerini adınız gibi bildiğiniz bir semttesiniz. Çevrenizde hesabınızın bulunduğu bankaya ait 1 ya da daha fazla ATM var. Birini seçseniz sıra olabilir ama kullanacağınız ulaşım aracına ya da güzergaha yakın; diğeri ise daha tenha olacak diye düşünüyorsunuz ama ATM’den çıktığınızda yol süreniz uzayacak. Şöyle bir düşünüp, size en cazip gelen ATM’ye doğru yola koyuluyorsunuz.

ATM’ye geldiğinizde önünüzde 1 kişi olduğunu görüyorsunuz ve “Sorun değil, beklerim” diyorsunuz. Sıra size geliyor. Kartı takıyorsunuz, şifrenizi giriyorsunuz ve para çekmek için gerekli işlemleri yapıyorsunuz. Ve sürpriz: ATM’de para kalmamış. Sağ olsunlar, sizden önceki müşteriler günlük para çekme limitlerinin sınırlarını zorlamışlar. Hele bu ATM, bir banka şubesinin bir parçası değilse durum daha da berbat. Ya da diyelim ki ATM’nin kasasında para var fakat ATM bozuk. Sonuç yine aynı. Paşa paşa ilk başta seçmediğiniz diğer ATM’ye gitmek ve randevunuz olan kişiye ya da yere biraz gecikeceğinizin haberini vermekten başka şansınız yok.

Peki, bu bankalar hangi ATM’nin çalıştığını, hangisinin kasasında ne kadar para kaldığını; hangi mevsimde, hangi ayda, haftanın hangi günlerinde ortalama kaç müşterinin geldiğini ya da bu dönemde hangi işlemlerin ne kadar sık yapıldığını ve bu işlemlerin ortalama sürelerini bilmiyor mu? Biliyor; en azından bilmemesi için geçerli bir neden yok. Peki siz bu bilgiden neden faydalanamayasınız?

Şu senaryo kulağa daha güzel gelmiyor mu?

Evden çıktınız, aceleniz var ve yine para çekmeniz lazım. Bankanın mobil uygulamasını açıyor ve “En yakın ATMler” butonuna basıyorsunuz. Telefonunuzun ekranında bir harita açılıyor ve bu harita, sizin bulunduğunuz yere merkezlenmiş durumda. Çevrenizdeki ATM’leri harita üzerinde gösteriyor, ama bu kez bazı farklı bilgileri de ikonlar ya da metinlerle sunuyor.

Bu bilgiler neler olabilir?

• ATM arızalı

Olabilir; ATMdir, arızalanır. Peki bu ATM’ye hangi frekansta bakım yapılıyor, yani bu ATM’nin olası ya da planlı tamir edilme zamanı ne zaman? Peki siz bu ATM’ye ne kadar uzaklıktasınız ve oraya ulaşmanız ne kadar zaman alır? Siz gidene kadar problem çözümlenmiş olabilir mi? Eğer öyleyse, “Arızalı” ikonunun yanına küçük bir bilgi bile eklenebilir.

• ATM’nin kasasında nakit yok ya da az kalmış

Tamam, bu da gayet olası. Siz ne kadar para çekmek istiyordunuz? Şu kadar. Bu tutarı uygulamaya girseniz ve uygulama size “sizin istediğiniz tutarı çekebileceğiniz” en yakın ATMleri gösterse? En azından paranın bitme riski varsa bunu bir ikonla ifade etse ki boş yere gitmeseniz?

• ATM’de bekleme riski var

Diyelim ki bugün ayın belirli bir günü ve müşteriler bu ATM’yi her ayın bu günlerinde bazı işlemler için yoğun şekilde kullanıyor. Dolayısıyla, ayın bu döneminde bu ATM’deki ortalama işlem ve bekleme sürelerini bilebiliyoruz. Eğer “sırada kaç kişi olduğunu ATM nereden bilecek?” diyorsanız, bunu gerçek zamanlı olarak ölçebilen cihazların yıllardır mevcut olduğunu ekleyeyim. Uygulamayı açıp en yakın ATMleri haritada görüntülediğimizde ortalama bekleme süresi bilgisini görsek fena mı olur?

Toplu taşıma araçları

Şu güncel atasözünü hatırlamakta fayda var: “Boş dolmuş, ihtiyaç olmadığında gelir.” Böyle bir atasözü yok elbette ama olmaması için de bir neden yok.

Bu durum, Murphy Kanunları‘nın açık ve net bir tezahürü: İhtiyacınız yoksa dolmuş ve taksi kornasından yürüyemezsiniz; aceleniz varsa da bir tane boş dolmuş geçmez. Günün belirli saatlerinde bir heyecanla duraktan çıkıp cadde boyunca her fırsatta durup korna çalan, bir müşteri potansiyeli olduğunu düşünerek en sol şeritten en sağ şeride tek hamlede geçerek zaten sıkışık olan trafiği iyice berbat hale getiren, yolcu almak istiyorsa yeşil ışıkta bile bekleyen dolmuş sürücülerini de buradan sevgiyle analım.

Şöyle olsa daha güzel olmaz mı?

Caddedeyim ve dolmuş bekliyorum. Yol boyunca dizilen direklerin üzerinde ya da akıllı telefonumdaki uygulamada yer alan “Dolmuş bekliyorum” butonuna bassam, ana duraktaki dolmuş şöförleri anlık bekleyen yolcu sayısını gerçek zamanlı olarak görüntülese ve buna göre yola çıksa? Üstelik bekleyen yolcu sayıları yine mevsime, aya, haftanın gününe, günün saatine hatta havanın o anki durumuna göre bir yerde tutulsa ve sistem, içinde yaşadığı toplumu biraz daha iyi tanısa, öğrense ve tahminlerinde bu verilerden yararlansa? Sadece boş yere yola çıkıp dilediği hasılata ulaşamadığı için sinir katsayısı yükselen ve boş yere karbon salınımına neden olan dolmuşları bile hesaplasak bir şeyleri biraz daha iyileştirmiş oluruz, değil mi?

Asansörler

Asansörlerin hayatımızdaki yerini ve önemini anlamak için, 10. kata çıkmak üzere kapısına yaklaştığımız asansörün elektrik kesintisi ya da arıza nedeniyle çalışmadığını farkettiğimiz anı hayal etmemiz yeterli olacaktır. Evet, hayatımızı ciddi ölçüde kolaylaştırıyorlar ama bazı problemlerin de zamanımızdan ve mutluluğumuzdan ne kadar çaldığını sorgulamakta fayda var. Gelin, bazı örneklerle devam edelim.

Diyelim ki asansöre 15. kattan bindiniz ve zemin katta ineceksiniz. Asansörün kapasitesi 6 kişi ve asansörde hali hazırda – biri belki biraz balık etli – 5 yolcu var. Asansör zemin kata doğru usulca inerken birden duruyor ve kapı açılıyor. 8. kattasınız ve asansöre binmek isteyen 3 yeni yolcuyla yüz yüze geliyorsunuz. Tesadüf bu ya, çok yakın arkadaşlar ve mutlaka aynı asansöre binmek istiyorlar. Tamam, sorun değil. Asansör kapılarını yolcu almadan kapatıyor ve inmeye devam ediyorsunuz. Fakat o da ne? 6. katta tekrar durdunuz, sonra 4’te, sonra da 3’te – üstelik kapı 3. katta açıldığında kimsenin beklemediğini fark ettiniz; ve bu katlardaki yolcuların hiçbiri asansöre binemedi. Bunun çok basit bir nedeni var: asansör dolu.

Peki, o 3. katta asansör çağırma butonuna basıp sonra ortadan kaybolan değerli şahsiyet kim acaba? Yüksek ihtimalle, yine bir türlü gelemeyen asansörü beklemekten sıkılıp, yürüyerek inmeye karar veren biri.

Şöyle bir çözüm hepimize iyi gelebilir:

Asansörün ağırlık kapasitesi belirli, değil mi? En azından bu yönde bazı standartlar olmalı diye düşünüyorum – en azından kabinin içinde “Maksimum 8 kişi / 640 kg.” gibi uyarılar bulunabiliyor. Peki, bir asansör sistemi kabinin içindeki yolcuların toplam ağırlığını algılayamaz mı? Eğer daha fazla yolcu alması mümkün değilse ara katlarda durmasa ve durmayacağı bilgisini bu katlardaki yolcularla da paylaşsa nasıl olur?

Şu asansöre binmekten vazgeçen arkadaşımız asansör çağırma düğmesine 3 saniye basılı tutarak çağrısını iptal etse mesela?

Bu çözüm önerilerinin hayata geçmesine engel olan bazı detaylar olabilir ya da ben konunun uzmanı olmayabilirim. Fakat diğer yandan, bu çözümlerinin roket bilimi olmadığını bilecek kadar da konuya hakim olduğumu düşünüyorum.

Burada önemli olan, ışınlanma teknolojisini ya da hem yatay hem de dikey yönde hareket eden asansörü ya da telepatik olarak kaç yolcunun beklediğini gösteren hipersonik gözlükleri icat etmeden evvel, elimizdeki imkanlarla neler yapabileceğimize odaklanmak.

Sizce de sık tekrarlanan problemler hayatımızdan çok şey götürmüyor mu?

Aklınıza gelen problemleri ve basit çözüm önerilerini lütfen bizimle paylaşın. Belli mi olur, belki basit çözümlerle daha iyi bir hayata kavuşabiliriz.

Neden olmasın?