Öğrenme ve eğitim için kurgulanan birçok bağlam, bilgiyi alan kişiye ve öğrenmenin kendisine dair yanlış varsayımlar üzerine kuruludur. Berryman ve Sue E.’nin 1991’de yaptığı araştırmaya göre bu varsayımlar, insanların öğrendiklerini bir vakadan başka bir vakaya kolayca aktarabileceği düşüncesi, öğrenenlerin “bilgeliğin” pasif alıcısı olduğu yanılgısı, öğrenmenin uyaranlar ve doğru tepkiler arasındaki bağların güçlendirilmesinden ibaret olduğu, öğrenenlerin üzerine yazılmayı bekleyen boş bir sayfa olduğu algısı ve becerilerin kullanım bağlamları dışında öğrenilebileceği yanılgısı olarak özetlenebilirler.
Öğrenme ve bilişsel bilim araştırmacıları, öğrenme deneyimini geniş bir perspektiften ele alarak hem çocukların öğrenme süreçlerini hem de çıraklık sürecini yakından incelemeye aldı ve yeni öğrenme modelleri inşa etti. Bunlardan güvenilirlik açısından günümüzde en popüler olanı bilişsel çıraklık modelidir. Hem dijital hem de fiziksel ortamlarda uygulanabilir olduğundan, bu modeli yakından incelemenin içinde bulunduğumuz dönemde faydalı olacağını düşünüyorum.
Bu içerik ücretsiz!
Okumaya devam etmek ve SHERPA Blog okuru olmak için aşağıdakilerden birini seç. Her hafta yenileri eklenen yüzlerce içeriğe ücretsiz ve sınırsız eriş.
Collins, Brown ve Newman’ın oluşturduğu bilişsel çıraklık modeli, akademik ve mesleki öğrenme deneyiminin birbirinden ayrılamayacağını, “acemi çırağın” uzmanlar tarafından eğitilebileceği bir komüniteye dahil olması gerektiğini savunur. Bu model, mevcut ekonomi ve yetenek beklentilerinin, akademik öğrenme ve mesleki pratiğe bağlı öğrenmenin farklı ortamlarda gerçekleştiğinde işlevsel olmadığı ve mevcut bağlama uymadığı gerekçesiyle ortaya çıkmıştır. Bu durumda akademik öğrencilik, mesleki çıraklık aynı bağlamlarda gerçekleşmeli ve bu bağlamı oluşturan elementler birbirini besleyecek şekilde kurgulanmalıdır. Bu model doğru kurgulandığında bilişsel çıraklık modeliyle öğrenilen yetenek ve sistemler, gerçek vakalar üzerinden gerçek problemleri çözme yetisini öğrenciye kazandır.
Bilişsel çıraklık modeli nedir?
Bilişsel çıraklık modeline göre ideal öğrenme ortamını kuran 4 temel blok, pek de yeni kavramlar olarak karşımıza çıkmayan ama birlikte formülleştirildiklerinde efektif öğrenme ortamları inşa eden içerik, metodlar, sekans ve sosyolojidir.
Gelin bilişsel çıraklıkla efektif öğrenmeyi sağlayan temel yapı bileşenlerini beraber inceleyelim.
İçerik bloğu
İçerik bloğu, geleneksel okul yönteminin sıkça kullandığı ilk bloğumuz. Bu blok teoriler, konseptler ve araştırmanın öznesi olana dair konseptleri ele alan eğitime ait bir birimdir. Ders kitaplarını ve eğitim videoları bu bloğun içinde konumlandırıyoruz.
Öğrencilerin konseptleri efektif şekilde kullanabilmesi için farklı içerik tiplerine de ihtiyaçları vardır. Örneğin “tricks of trade” dediğimiz tecrübeye bağlı edinilen problem çözme yetenekleridir. Her bağlamda ve her koşulda işe yaramaz ama uygun durumlarda problemin hızlı çözülmesini sağlayan çekiç-çivi kurallarıdır. Bir diğeriyse, bilişsel yönetim stratejileridir. Bu kontrol mekanizmasına ait bilgiler, sürecin izlenmesi, aktif strateji geliştirebilme ve planlama gibi bir görevi başarıyla tamamlamayı sağlayan bilgilerdir. İçeriksel bilgilere üçüncü bir örnek olarak da öğrenme stratejileri verilebilir. Efektif öğrenmeye katkı sağlayan içerik türlerinden öğrenme stratejileri, öğrenenin yeni bir bilgiyi nasıl öğrenmesi gerektiği, varolan bilgisini nasıl pekiştireceği ve yeniden şekillendireceğine ilişkin bilgidir.
Metod bloğu
Metod bloğu, öğrenenlere, içerikleri uygulayabilecekleri bir bağlam yaratarak gözlem yapma, inceleme, deneme, yanılma ortamı sağlar. Geleneksel çıraklık yöntemiyle de bağdaştırabileceğimiz bu bağlam, öğrencilerin keşiften bağımsızlığa giden yolda yönlendirilerek pratik yapmasına katkı sağlar. Bu süreçte çoğunlukla modelleme, koçluk ve “scaffolding” yani yapı iskelesi yöntemleri kullanılır.
Modelleme, öğrenenin öğretilen modeli içselleştirerek kopyalamasını sağlama; koçluk, tavsiye, geri bildirim sağlama; yapı iskelesi kurma yöntemi de öğrencinin kendi kendine gerçekleştirdiği görevleri izlemek, gereken yerlerde çok da dahil olmadan geri bildirimlerde bulunmak ve yavaşça süreçten çekilerek öğrenenin otonom olmasını sağlayan yöntemdir.
Sekans bloğu
Sekans bloğu, öğrenmenin kademelere ayrılmasını, böylelikle de öğrenenin gittikçe artan zorlukta ve çeşitlilikte problemlerle karşılaşmasını ve bu süreçte zaman içinde kademeli olarak kendini geliştirmesini savunur. Sekans bloğu için global prensipleri önceliklendirip ilerleyen süreçte de yerel prensiplerin karmaşıklığına odaklanmak yani küçük bir parçaya odaklanmadan önce bütünü görebilmeyi sağlamak örnek verilebilir.
Sosyoloji bloğu
Son olarak sosyoloji bloğu bağlamdaki sosyal ağların ve ilişkilerin öğrenmeyi destekleyici ve sürdürülebilir kılınmasıyla ilgilidir. Bu bloğun altında yerleşik öğrenme, pratik komünitesi, işbirliğinden yararlanma (kooperatif problem çözme) örnek verilebilir.
Peki bilişsel çıraklık deneyimini oluşturan bu bileşenleri nerelerde temellendirebiliriz?
İçinde bulunduğumuz dönem iş yapış biçimimizi ve eğitim sistemimizi baştan aşağı değiştirdi ve online araçların sağladıklarıyla yeniden şekillendirdi. Eğitim sisteminin, workshopların ve seminerlerin fiziksel bağlamlarda işleyen metotlarla gerçekleştirilmesini bekleyemeyiz. Bilişsel çıraklık, hem fiziksel hem de dijital bağlamlarda uygulanabilir bir modeldir.
F.K Wang ve C.J. Bong’un 2001’de elektronik bilişsel çıraklık sistemi makalesinde, gruplar tarafından kullanılabilen yazılımlarda (groupware), vakaya dayalı öğrenmenin bilişsel çıraklık modeliyle uygulandığında fizikselde varolan zaman-mekan problemlerini elimine ettiği ve neredeyse ortadan kaldırdığı tartışılmıştır. Farklı çalışmalar da, teknoloji altyapılı öğrenmenin insandan bağımsız düşünülemeyeceğini ve insanın öğrenme ve kavrama mekanizmaları incelenerek yeniden tasarlanması gerektiğini söylemektedir. Wang ve Bong, başarılı ve insani durumları gözeten bir öğrenme deneyimini teknolojiyle tasarlama görevini “teknolojiyi entelektüelleştirme” olarak tanımlamaktadır.
Bu noktada üzerine düşünülmesi gereken en önemli sorun, anlamlı ve ilgi çekici bir öğrenme bağlamını bilişsel çıraklık modeli ve gelişmekte olan bir teknolojik alt yapıyla nasıl yaratabileceğimiz.
Harika 👏