Suistimal edilmiş bir terim: Tipografi

Tipografiyle ilgilenmenize sevindim. Ben, tipografinin başta yazı yüzü ve yazı tipi tasarımları olmak üzere ölçü, ağırlık ve biçem anatomisine bayılıyorum. Bunların hepsini uygulayınca, okunabilirlik ve birçok tipografi disiplinini oluşturmuş oluyoruz.

SHERPA ekibinde ‘’Dijital Deneyim Tasarımı’’ konumunda, neredeyse 1 senedir çalışıyorum ve her gün yeni bir şey öğreniyorum. Tipografi ile ilgili bir yazı dizisine bugün başladım ve devamını da zevkle getireceğim. İlk konu başlığı ‘’Bizim İçin Tipografi, “Yazı tipi” Değil Suistimal Edilmiş Bir Terimdir’’ oldu. Anlatacağımız tipografi terimleri ve tanımları, sizin tipografiye bakışınızı gerçekten değiştirecek: Tipografi, hayatımızda ne kadar önemli? Tipografi Nedir? Yazı yüzü ve yazı tipi neden ayrıştırılmalı? Taşınabilir yazı tipi, dijital yazı tipi arasındaki farklar ve tanımları nelerdir?

Tipografi Nedir?

Eski yunancadaki ‘’typos: form’’ ve ‘’grafphia: yazmak’’ kelimelerinden türetilmiştir. Tipografi, yazıyı belli taktiklerle hayal dünyanıza göre belirli şekillere benzetme sanatıdır. Tipografi, hoşuma giden fantastik tabirle “harf bükücülüğüdür”. Kimine göre sanat, kimine göre bilim, kimine göre eğlence olan tipografiyi biraz daha genişletiyoruz. Bizce tipografi; sanat, bilim, eğlence olmakla beraber tasarım, okunabilirlik, ürün ve kullanıcı deneyimi demektir.

30 yıl önce, dizgiciler kağıda bir kelime yazmak için harf işler ve yazı menüsü oluştururlardı. Günümüzde, dizgiciler ve tasarımcılar web sayfası oluşturmak için bir web fontu kullanır. Bu harika bir şey!

Bazıları zoru sever. Herhangi bir alanın genellikle profesyoneller tarafından uygun bir terminolojisi vardır. Saçma ya da yanlış kelimeler kullanmak sadece tasarımcıyı deneyimsiz yapmıyor. Kullanıcıya da olumsuz deneyimler sunuyor. Doğru kelimeleri bilmek, anlamak, doğrulamak, tasarlamak ve inşa etmek gerekiyor.

Tabii, bu hataları olabildiğince yaşamamaya çalışıyoruz ama web dünyası bunlarla sınırlı değildir. Biz tasarımcılar ve gazeteciler de dahil olmak üzere, genellikle bir çok tipografik terimi yanlış kullanabiliyoruz. Basitleştirilmiş tanımları ile birlikte, en sık karşılaştığımız tipografik bazı terimler şunlardır;

Yazıtipi (Type): Prefabrik harflerin bir çok kez yeniden ve herhangi bir düzende yapılmasıdır.

Yazıyüzü (Typeface): Karakter küme tasarımıdır. Fontun biçimine, yani tasarımına göndermede bulunur. Bizce, bir ‘’Yazı yüzü’’ font değildir; genellikle karıştırılan, font ve yazı yüzü kavramlarıdır. Font ‘’.ttf .otf vb’’ uzantıları olan, bir sisteme yüklenebilen dijital dosya türüdür.

Örn; Norbert Florendo’nun da dediği gibi;

“Yazıyüzü gördüğümüz, font ise kullandığımız şeydir.”

Lettering (Harfleme): Tek-bir-tür olarak, yerinde yapılan (çizilmiş, boyanmış veya oyma), tek parça harflerdir. Kelimeleri yazmak için özgün tasarlanmış hazır yazıdır. Bizce, ‘’Lettering’’ bir font değildir; genellikle, kelime ve cümle için birlikte tasarlanmış, uygun harf şekilleridir. Kil, lego, tuğla dizilişi nasıl farklıysa aynı şekilde yazı modelleme türü de farklıdır.

Font: Karakter küme gemisidir. Bazen, ‘’font’’ bir tür aile içinde tek bir stil ve/veya boyuta başvurmaktır.

Lettering tasarımcısı: Genellikle el çizimi, graffiti veya fırçayla çizmeye başlar ve sonrasında çalışmalarını Adobe Illustrator vb. gibi dijital ortama taşır veya taşımaz.

Tipograf (Typographer): Tipografi dalında uzmanlaşmış bireylere Tipograf denir. Önceden inşa edilmiş bir yazı yüzünü kullanır.

Yazıyüzü tasarımcısı (Typeface designer): Yazı yüzü yani harf inşa eder.

Taşınılabilir yazıtipi: Dijital tipografi ve masaüstü yayıncılık öncesinde, belirli bir yazıyüzünün, belirli bir ölçü, ağırlık ve biçemde bir araya gelmesiyle oluşan, döküm, kabartma vb. elde etme yöntemleriyle ortaya çıkarılan, karakter grubuna verilen ad.

Dijital yazıtipi: Dijital tipografide, belirli bir yazı yüzünün, belirli bir ölçü, ağırlık ve biçemde ya da birden fazla ölçü, ağırlık ve biçemde bir araya gelmesiyle oluşan bilgisayar yazılımı.

Yazı tipi ve yazı yüzü terimleri karıştırılmamalıdır
Günümüz teknolojisinde birden fazla biçem ve ağırlığın bir arada toplanabildiği bilgisayar yazılımları (.otf vb.) nedeniyle, yazı tipi terimi yazı yüzü terimi ile karıştırılmaktadır. Yazı tipi ve yazı yüzü arasındaki temel fark; yazı tipinin, yazının tasarımını (bitmiş bir arayüz de olabilir) kullanıcıya dijital ya da fiziksel olarak aktarma mekanizması olmasıdır. Bu mekanizmaya ayrıca ‘’Font’’ denilebilir. [Türkçe Tipografi Topluluğu]

Alternate Gothic: Hali hazırda Youtube’un anasayfa logosu ama aslında ilki 1903’te Morris Fuller Benton’un Amerikan Typefounders için tasarladığı bir fontmuş.

Yazıyüzü tasarımcıları tarafından, en beğenilen 25 font ve yazı tasarımı
Doğru yazı tipi seçebilmek etkili tasarım ve iletişimi farklı noktalara götürür. Zor bir görev üstlenen 8faces, yayınladığı araştırma ve röportaj sonucunda belirlediği, 25 font ve yazı tasarımı. Bir çoğu oldukça tanıdık gelecektir.(En beğenilen 25 Fontu buradan görebilirsiniz)

Lettering Tasarımcıları ve Projeleri

Dana Tanamachi ‘nin kişisel proje örneğini vermekten büyük bir zevk duyarım.

Ayrıca, tipografi aşıklarından grafik tasarımcı Jackson Alves da, lettering tasarımı konusunda hazırladığı bir çalışmayı şu aralar dijital ortama aktarıyor.

Bir tipograf, her zaman yazı yüzü tasarımcısı değildir

Geçmişten günümüze yeniden canlanan Didot yazı yüzünü ele alalım; Francois’in oğlu Firmin Didot, modern roman harf tasarımının gelişiminde payı olanlardan biridir. Firmin, Didot’un yazı yüzü tasarımcısıdır. Biz de SHERPA olarak Unilever/SmartWoman Logotype tasarımında Didot yazı yüzü ve yazı tipini seve seve kullanan, tipograf konumunda yer alan, dijital dünyaya bunu logotype olarak sunan tasarım stüdyosuyuz. Didot, tamamen moda için yapıldığı hissi vermesiyle çok güzel, kullanımı ustalık isteyen bir yazı tipidir.