Optik yanılsamalar

Hizalama ve görsel ağırlık

Günümüzde kullandığımız bilgisayar yazılımları, bir nesnenin ağırlığını doğru bir şekilde tahmin edemez; sadece genişlik, yükseklik veya konum gibi değerlerle bazı hesaplamalar yapabilirler. Dolayısıyla, optik olarak dengeli algılanabilecek bir tasarım için, tasarımcılar olarak bazı müdahalelerde bulunmamız gerekebilir.

Video oynatıcılarda sıkça karşılaştığımız, daire içerisinde yer alan bir üçgenle görselleştirilen “oynat” ikonunu ele alalım. Bu ikonda optik dengeye ulaşabilmek için, kullandığımız görsel tasarım yazılımındaki hizalama aksiyonları yeterli mi? Ne yazık ki, hayır. Gelin, bunu örnek bir görselle daha anlaşılır hale getirelim.

Gözünüz, yukarıdaki görselde solda yer alan ikonları “doğru” olarak algılıyor, değil mi? Oysa matematik olarak ortalı olan, yani yazılım yardımıyla ortadan hizaladığımız görseller aslında sağdaki ikonlar. Bunun nedeni ise çok basit. Ağırlık, kapladığı alan nedeniyle üçgenin sol tarafında ve bu, insan gözünde optik bir yanılsama oluşturuyor. Bu problemi ise, ancak görerek ve elle yapabileceğimiz bir müdahaleyle çözebiliyoruz.

Renk

Konu bir renk dengesi yakalamak olduğunda yine bazı optik yanılsamalar devreye giriyor. Çoğu tasarımcı, renkleri RGB, CMYK ya da onaltılık (hex) tabanlı renk paletlerinin numerik kodlarını dikkate alarak belirler. Oysa insan gözü renkleri sadece renk kodlarıyla değil, bu renge sahip olan nesnenin kapladığı alanı da dikkate alarak algılar.

Solda göreceğiniz örnekte, aynı onaltılık renk kodlarıyla doldurulmuş bir ikon ve bir metin görüyoruz. Burada ikonun, metne göre daha koyu algılandığını fark etmiş olmalısınız. Oysa sağdaki örnekte metin rengi elle müdahale edilerek değiştirilmiş. Bu sayede ikon ve metin öğesinin optik olarak aynı renkte gibi algılanması sağlanmış.

Boyut ve ölçek

İlk örneğimize benzer bir durum ise bir arada kullanılan daire ve kare formundaki nesnelerde karşımıza çıkıyor. Bu iki nesnenin dış yüzeyleri birbirlerine hizalı olsa da, 120 piksel eninde ve 120 piksel boyunda bir kare, 120 piksel çapındaki bir daireden daha fazla alan kaplıyor. Dolayısıyla bu iki nesne arasında bir boyut dengesi oluşturmak için, daireyi belirli bir oranda büyütmemiz gerekiyor.

Bu duruma tipografide de rastlıyoruz. Yazı tipi tasarımcıları, bir arada kullanılan farklı görsel nesnelerden oluşan yazı tiplerinin bu dengeyi sağlayabilmesi için gerekli optik müdahaleleri yaptıkları için, okuduğumuz bir metinde böyle bir tutarsızlıkla karşılaşmıyoruz.

Bunu daha iyi anlayabilmek için gelin, Garamond yazı tipini inceleyelim. Aşağıdaki örnekte göreceğiniz üzere, aynı satırda yer alan “i” ve “o” harflerinin yüksekliklerinde küçük de olsa bir farklılık var. Bunu “g” ve “r” harflerinde de görebiliyoruz. Yazdığımız metinde zemin çizgisine ve x yüksekliğine bir rehber çizgisi çektiğimizde bu farklılık belirginleşiyor, ama Garamond yazı tipiyle yazılmış bir metni okurken bu farklılığı kolayca gözlemleyemiyoruz.

Peki, ne yapmalıyız?

Matematik tabanlı yazılımlar, görsel tasarım süreçlerinde en büyük yardımcılarımız. Ama bu araçları kullanırken, yaptığımız tasarımın insanlar tarafından tüketileceğini aklımızdan çıkarmamakta ve optik algı açısından problem yaratacak alanlar konusunda dikkatli olmakta fayda var; en azından kullandığımız yazılımlar daha “akıllı” hale gelene kadar.

Makalenin derlenmesinde lukejones‘dan yararlanılmıştır.