Duygulara yönelik tasarım (Emotional Design), UX topluluğu içinde moda sözcüklerden biri. Kullanıcının duygularından yararlanan tasarımların, yalnızca belirtilen ihtiyaçlarına yanıt vermekten daha fazlasını yaptığı ve daha yüksek düzeyde bir kullanıcı deneyimi sağladığı kabul edilir. Duyguları anlamanın bir yolu, Plutchik’in Duygu Çarkı’dır. Duygu Çarkı, ürünleri tasarlarken kullanıcılarınıza daha iyi deneyimler sunmanıza yardımcı olabilir.
İnsanların sevdiği ürünler, insanların defalarca kullandığı ürünlerdir. Öte yandan sevdikleri ürünler, kullanıcının aklından hızla çıkar ve zamanla daha çok sevilen ürünler eskilerinin yerini alır. Duygusal tasarımın temel önermesi, kullanıcılarınızda güçlü duygular uyandırabilirseniz bu duyguları sadakat yaratmak ya da bir müşteriyi harekete geçmeye teşvik etmek için kullanabileceğiniz fikridir.
Robert Plutchik, duygu araştırmalarında bir düşünce lideriydi. 2006 yılında vefat etmeden önce bir psikolog olarak 8 kitaptan, düzenlemekte olduğu 7 başka kitaptan, yaklaşık 300 makaleden ve duygusal araştırmalar için 45 makaleden sorumluydu. Doktora derecesinin yanı sıra iki saygın üniversitede profesörlük düzeyinde pozisyonlarda bulundu.
Plutchik’in psiko-evrimsel duygu teorisi
Robert Plutchik, duyguları birincil duygular ve onlara verilen yanıtlar olarak sınıflandırmaya yardımcı olan psiko-evrimsel duygu teorisini tasarladı. Birincil duyguların evrimsel bir gelişme olduğunu ve bu tür duyguların her birine verilen yanıtın, en yüksek düzeyde hayatta kalma olasılığını sunmasının muhtemel olduğunu savundu.
Bu içerik ücretsiz!
Okumaya devam etmek ve SHERPA Blog okuru olmak için aşağıdakilerden birini seç. Her hafta yenileri eklenen yüzlerce içeriğe ücretsiz ve sınırsız eriş.
Plutchik’in teorisi, duygularla ilgili olarak 10 noktaya dikkat çekti:
Duygular, türlerin tüm evrimsel düzeylerinde bulunur. İnsanlara olduğu kadar tüm hayvanlara da eşit ölçüde uygulanabilir.
Duygular, farklı türlerde farklı şekilde evrimleşmiştir ve bu, türler arasında farklı şekilde ifade edilebilir.
Duyguların amacı, çevresel zorluklarla karşılaştığında organizmanın hayatta kalmasını sağlayan evrimsel bir hayatta kalma tepkisidir.
Duygular, farklı organizmalardaki farklı mekanizmalar aracılığıyla gösterilebilir ve çağrılabilirken, tüm duygusal hayvanlarda tanımlanabilen duyguların ortak unsurları vardır.
8 tane temel birincil duygu vardır.
Diğer duygular basitçe bu 8 temel duygunun bir kombinasyonudur veya bu temel duygunun birinden (veya daha fazlasından) kaynaklanır.
Birincil duygular “idealleştirilir” — birincil duyguların özellikleri bulgulardan elde edilen çıkarımlarında yer alabilir, ancak tam olarak ifade edilemez.
Her birincil duygu, kutupsal zıttı olan başka bir duygula eşleşir.
Duygular, benzerlik derecelerine göre değişebilir.
Duygular, değişen yoğunluk derecelerinde mevcuttur.
Plutchik’in ortaya çıkardığı 8 temel duygu şunlardı:
Öfke
İğrenme
Korku
Üzüntü
Beklenti
Sevinç
Şaşırma
Güven
Duygu Çarkı
Bu ilk duygusal teoriden yola çıkarak Plutchik, kullanıcının duyguların nüanslarını ve duyguların birbiriyle nasıl tezat oluşturduğunu anlamasına yardımcı olmak için bir Duygu Çarkı geliştirdi. Hem 2 hem de 3 boyutlu modeller tasarladı. 3D model, “koni şeklindeki” duygu modelidir. İlk olarak 1980’de tanımlandılar.
Çark, farklı duyguları harmanlamanın farklı duygusal tepki seviyeleri ve bu tepkinin yoğunluklarını yaratacağı fikriyle, tasarımcılar tarafından duygunun karmaşıklıklarını incelemek ve duygusal tasarım için bir “renk paleti” olarak değerlendirilmek üzere kullanılabilir.
Çark basit bir modeldir ve kesinlikle daha karmaşık bir modelden çıkarılabilecek ek duygusal çıkarımlar vardır ancak, çoğu tasarımcının kullanıcılarında ortaya çıkarmak isteyeceği temel duygulara odaklanır ve bu nedenle yararlı bir başlangıç noktasıdır.
Temel duygu çiftleri
Temel duygusal çiftler aşağıdaki gibidir:
Sevinç ve Üzüntü
Güven ve Tiksinme
Korku ve Öfke
Sürpriz ve Beklenti
Plutchik’in çarkındaki duygular şu şekilde birleştirilebilir:
Bu modelin en büyük eleştirisi, gurur ve utanç eşleşmesini hesaba katmamasıdır. Bunlar tasarımcıların sıklıkla üzerine oynadığı duygulardır. Örneğin, oyunlaştırma çalışmaları, lider tabloları veya rozetler aracılığıyla bir kullanıcının gururundan yararlanmaya çalışabilir. Tersine, hayırsever ve kampanya örgütleri eylemi teşvik etmek için utançtan yararlanmaya çalışabilir.
Aynı zamanda, modelin çok basit olduğu ve içinde yakalanmayan daha büyük duygusal nüansların olduğu da sıklıkla hissedilir.
Bununla birlikte, genellikle bir tasarımın hangi duyguları ortaya çıkarabileceğini düşünürken Duygu Çarkı’nın iyi bir başlangıç noktası olduğu kabul edilir. Ancak bu, UX tasarımcısının duygusal tasarıma yardımcı olacak ek araçlar kullanmasını engellemez.
Özetle
Duygu Çarkı, UX tasarımcılarının ürün tasarımları aracılığıyla belirli duyguları nasıl ortaya çıkarabilecekleri hakkında düşünmelerini sağlamak için yararlı bir araçtır ancak tam bir duygusal tasarım araç seti olarak görülmez ve bazı durumlar için aşırı basit olabilir veya diğer güçlü duyguları tamamen ihmal edebilir.
Editörün notu:
Plutchik’in Duygu Çarkı fazla basit algılansa da, kullanıcı deneyimi tasarımı süreçlerinde müşteri deneyiminin haritalanması veya kullanıcı yolculuğunun tasarlanması gibi adımlarda, genellikle karmaşık şekilde ifade edilen durum ve bilgileri sadeleştirmeye ve ortak bir dil olarak kullanılmaya yarayabilir.
