Çalışanların yaşamından mutlu olabilmesi ve doğal olarak daha yüksek motivasyonla çalışması için Maslow’un bu hiyerarşi tablosunu dikkate almak ve çalışanların ihtiyaçlarını şirket içinde yansımalarının karşılandığından emin olmak gerek.
1. Fiziksel ihtiyaçlar:
Fiziksel ihtiyaçların karşılanması için yeterli bir ücret sağlanmalı. Çalışanların yiyecek, içecek, dinlenme ve hatta bazı durumlarda barınma ihtiyaçlarının çalıştıkları kurumlar tarafından karşılanması beklenebilir. Bu basamak, ihtiyaçlar hiyerarşisinin temeli olduğundan bu ihtiyaçları karşılanmamış olan çalışanların herhangi bir diğer basamak ile motive edilmesi ya da kandırılması mümkün olmayacaktır. Yaşamın belki de temelini oluşturan bu basamaklardaki ihtiyaçların karşılanmaması halinde kişinin motivasyonunu başka şekilde yükseltmek mümkün değildir. Hatta karşılandığında da bu basamak tek başına motivasyon ve bağlılık sağlamak için yeterli olmayacaktır.
2. Güvenlik ihtiyacı
Korunma ve güvenlik olarak geçen bu ikinci basamakta, çalışanlar iş alanlarında karşılaşabilecekleri tehditlere karşı güvence altına alınmak ya da bu tehditlere karşı korunmak ihtiyacındadırlar. Ancak bu basamaktaki ihtiyaçları da tamamen karşılandığında bir sonraki adımdan beklentileri olacak ve daha sosyal ihtiyaçlara yöneleceklerdir.
3. Ait olma ve ilişkiler:
İş ortamı zaman zaman yoğunluktan dolayı stresli olabiliyor. Çalışanların bu stresli durumlarla başa çıkabilmek için sosyalleşmeye ihtiyaçları vardır. Fakat çoğu zaman bu stresli ortamın kaynağı yoğun iş yükü olduğundan, stresten kaçınmanın tek yolu bu sosyalleşme ihtiyaçlarını iş arkadaşlarıyla karşılamaktır. Arkadaş edinmek ve iyi ilişkiler kurmak her ne kadar kişisel bir özellik gibi görünse de çalışanların birbirleriyle kuracakları ilişkilerin iyi olması yöneticilerin de çabası sayesinde mümkündür. Şirket çalışanlarının beraber zaman geçirmesini ve paylaşımda bulunmalarını destekleyecek etkinliklerle beraber takım dinamiğinin arttırılması, çalışan aidiyeti ve motivasyonunu olumlu etkiler.
4. Değer ihtiyacı:
Çalışanların hayati ihtiyaçlarının karşılanmasından sonra verimliliğin ve motivasyonun yükselecektir. Çalışanların kendilerini işlerine verdiği bir ortamda, verimliliğin ve performansın aynı düzeyde devam edilebilmesi, çalışanların bu performanslarına karşılık aldıkları geri bildirimlere bağlıdır. Durmaksızın uğraşan ve deyim yerindeyse kendini paralayan bir çalışan, emeğinin karşılığını maaş, terfi, teşekkür ya da prestij olarak göremediğinde, uzun süre çabalamayacaktır. Takdir edilen, ödüllendirilen ve bu tarz ödüllerin verildiğine şahit olan diğer çalışanlar ise bu saygınlıktan yararlanmak isteyecekler ve daha motive olacaklardır.
5. Kendini gerçekleştirme
Pek çok işletmede çalışanların kendilerini geliştirmeleri, kendilerini bulmaları ve hayatlarına maddiyat dışında bir katkı sağlamalarına olanak sunan bir yapı bulunmuyor. Bu sadece çalışanların değil, aslında diğer basamaklardaki ihtiyaçlarını tamamlamış olan patronlar ve yöneticiler için de büyük bir sorun teşkil ediyor. Pek çok ofis çalışanı bir iş günü boyunca aynı eylemleri tekrar ederek, aynı zamanlarda ara vererek ve aynı işleri tamamlayarak günü kapatıp, bir sonraki gün için hazırlık yapmak üzere evlerine gidiyorlar. Yeni bir şey yapmak, öğrenmek ve yaratıcılıklarını kullanabilmek için önlerine pek şans çıktığı söylenemez. Yeni girilen bir işte bu sıkıcılık ve kısıtlanmışlık kendini uzun süredir çalışılan bir yere göre daha az hissettireceğinden, çalışanlar sürekli iş değiştirerek bu sonsuz döngü içerisinde kendilerine biraz alan açmak isterler. Bu durum pek çok şirket için korkulan bir durum olsa da bir yöneticinin yapması gereken şey durumun normalliğini kabul etmek olacaktır.
Tabii ki aynı şirket içerisinde, aynı pozisyonda uzun yıllar çalışan kişiler görmek de mümkün. İnsanlar bulundukları pozisyonlarda büyür ve oraya sığamadıklarını düşündüklerinde bu pozisyondan kurtularak yeni bir maceraya atılmak isteyebilirler.
Bir yöneticinin çalışanlarına bu ihtiyaçlarını gerçekleştirmelerinde yardım etmesi, kariyer koçluğu, kişisel gelişim, mentorluk gibi destek programlarıyla hem kendilerini geliştirmelerine hem de kariyerlerinin geri kalanında da yardımcı olmalarını sağlayan sistemler kurması, artık gitme zamanı gelmiş çalışanların pozisyonlarına daha iyi performans gösteren kişilerin gelmesini ve bu ekosistemi bu şekilde canlı tutmasını sağlayabilir.
Kendini gerçekleştirme aynı zamanda patronlar ve yöneticilerde de aynı dertler ile kendini gösterebilir. Risk almaktan çekinmek ve kurulu düzene ekleme ya da çıkarma yapamamak, var olan ile bir ömür boyu devam etmek, pek çok kişi için sıkıcı bir hayat anlamına gelebilir. Girişimcilik ve yeni bir iş kurma bu kişilerin kendilerini gerçekleştirmelerine aracı olabilecektir.
Özetlemek gerekirse…
Yazının başında da belirttiğim gibi Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi belki de insan ihtiyaçları ve motivasyonları konusunda en bilinen tablolardan birisi olmakla beraber, iş hayatında aktif kullanımını görmek pek mümkün olmuyor. Çalışan motivasyonu gibi bir şirketin kendi içerisindeki en kritik noktalardan birisinin üzerine daha fazla kafa yormamız gerekiyor. Ancak bu şekilde şirket içerisinde en yüksek verime ulaşmak mümkün olacaktır.
Hamdican GÜLGEN
Öğrenme Tasarımcısı @Eğitmen Panda
