Tasarım odaklı düşünme süreci, prototipleme ve test adımları olmadan çalışmaz. Ancak tasarım odaklı düşünme metodolojisine yabancı olan organizasyonlarda, prototipleme adımının ideal tasarım çözümlerine ulaşma konusundaki etkinliğini baltalayacak düşünme biçimleri olabiliyor. Gelin, prototipleme ile ilgili en yaygın 6 yanlış kanıya ve bu tuzaklara düşmeden nasıl daha iyi ürün ve hizmet tasarlayabileceğimize bakalım.
Eğer — siz ya da ekibiniz — tasarım odaklı düşünmeye aşina değilseniz, prototiplemenin ne işe yaradığı ve ne zaman yapılması gerektiği gibi konularda bu sürece zarar verecek fikirlere sahip olabilirsiniz. Neyse ki bu süreçte en çok düşülen 6 tuzağı ve bu hataları yapmamak için düşünme biçiminizi ya da süreçlerinizi yeniden ele almanıza yardımcı olacak çözümleri aşağıda listeledik. Buyurun, başlayalım!
Tuzak 1: İlk iyi fikre balıklama atlamak
Karşınıza çıkan ilk umut ışığının çekiciliğine kapılıp bunu nihai çözüm olarak kabul etmeye eğilimli olabilirsiniz. Bu eğilimin genellikle prototipleme veya fikir üretimi sürecinde yer almayan ya da süreç konusunda yeterli bilgi sahibi olmayan bir üst yönetici tarafından da desteklenmesi ile birlikte, ekipler buldukları umut vaat eden ilk fikri zaman kaybetmeden uygulamaya koyulurlar.
Çözmeyi hedeflediğimiz çoğu problem ilk bakışta göründüğünden çok daha karmaşık olduğu için bu yaklaşım sorunlara yol açacaktır. İnsan doğası, ortamla ilgili kısıtlar gibi binlerce farklı değişken olayların beklediğiniz şekilde gelişmemesine sebep olabilir. Umut vaat eden ilk fikri prototipleme ve doğrulama süreçlerini çalıştırmadan tamamlanmış bir çözüme dönüştürürseniz, bazı varsayımlarınızın gerçekle örtüşmediğini çok geç fark edersiniz. Sonuçta harcanan zaman ve efor ziyan olur, elinizde işe yaramayan bir çözüm kalır.
Çözüm: İlk olarak farklı çözüm yaklaşımlarını araştırın
Başarılı prototiplemenin püf noktalarından biri; hedefinize ulaşmanızı sağlayabilecek bolca farklı model ve yaklaşım biçimini değerlendirdikten sonra, nihai çözümünüzü tüm seçeneklerin en iyi karakteristiklerini içerecek ve karşılaşacağınız potansiyel sorunları en aza indirgeyecek şekilde yapılandırmaktır. Olabildiğince fazla fikri — kabaca da olsa — prototipleyerek takım arkadaşlarınız ya da proje paydaşları ve kullanıcılar ile test edin. Aynı fikirden türemiş bile olsa farklı alternatifler üretin; potansiyel çözümleri test etmeden çöpe atmayın. Alternatif çözümleri hızlı ve basit prototiplere dönüştürüp test etmek, yeni fikirler üretmeniz ya da mevcut fikirlerinizden yenilerini türetmeniz için ilham verecektir.
Bu içerik ücretsiz!
Okumaya devam etmek ve SHERPA Blog okuru olmak için aşağıdakilerden birini seç. Her hafta yenileri eklenen yüzlerce içeriğe ücretsiz ve sınırsız eriş.
“Kuzguna yavrusu şahin görünür” deyişine konu olan, ekonomi ve sosyal psikolojide endowment effect olarak tanımlanan etki prototiplemeden alacağınız faydayı azaltabilir. Prototipinize yalnızca size ait olduğu için biçtiğiniz değer, o fikirden vazgeçmenizi güçleştirebilir.
Bir prototipi yaratan ekip, süreç için harcadığı efor ve zamanın etkisiyle, hataları da görmezden gelerek çözümün uygulanması konusunda ısrarcı hale gelebilir. Tasarımcılar ürettikleri fikirleri savunurken, fikirler açıkça sorunlu olsa bile, fazla duygusal ve savunmacı olabilirler. Bu durum genellikle basit bir maket yeterli olacakken mükemmel bir prototip üretimine girişme şeklinde karşımıza çıkar. Erken aşamalarda çok detaylı (high fidelity) prototipler üretilmesi de bu soruna sebeptir. Bir prototipin olabildiğince gerçekçi ve memnun edici olması için harcanan zaman ve efor, kendimizi kullanıcıların bayılacağı mucizevi bir keşif yaptığımıza inandırmamıza neden olabilir. Halbuki erken aşama testler için kağıt üzerinde yapılan taslak çizim (sketch) ve mock-up’lar bile genellikle yeterli olur. Yüksek kalitedeki prototipler ancak projenin final adımlarında (fikirler yeterince rafine edildikten sonra) oluşturulmalıdır.
Çözüm: Hızlı ve basit prototipler ile başlayın
Basit düşünün. Hızlı ve basit prototipler üretin. Üreteceğiniz prototipin, test ettiğiniz fikrin gerektirdiğinden fazla detay içermediğinden emin olun. Böylelikle ekibinizin bir prototipe karşı bağlılık hissetmesinin önüne geçmek mümkün olacaktır.
Oluşturduğunuz modelleri, görevlerini yerine getirdikten sonra bozmaktan ya da çöpe atmaktan çekinmeyin. Basit ve ucuz malzemeler kullanarak oluşturduğunuz modelleri içiniz acımadan çöpe atabilirsiniz. Mümkün olduğunca fazla fikir ve modeli, olabildiğince seri bir şekilde test etmek de bir fikre ya da düşünme biçimine demir atmanızı engelleyecektir. İşe yaramaz prototipler üretmek, işe yaramayacak bir konsept üzerinde efor harcamaktan çok daha iyidir.
Tuzak 3: Sunum ve açıklamalarla zaman kaybetmek
Kaçınmanız gereken konulardan biri de zamanınızı, fikrinizin barındırdığı potansiyel sorunların tespiti için çalışmak yerine fikrinizi sunmaya ve kabul ettirmeye harcamak. Bunun sonucunda teoriye odaklanarak yola test edilmemiş bir fikir ile devam edebilirsiniz. Anlatmayın, gösterin. Bir çözümün neden işe yarayacağını anlatmaya çalışmaktansa, basit bir model oluşturup nasıl çalışacağını gösterin. Eğer çalışmıyorsa hesaba katmadığınız bir şeyler olabilir. Kazanım fırsatları da işte tam burada yatar.
Çözüm: Eylem odaklı olun
Fikirlerinizin ne kadar iyi olduğunu herkese kabul ettirmeye çalışmaktansa eylem odaklı bir zihniyetle hareket edin ve çözümünüzün sağlayacağı faydayı göstermeye odaklanın. Fikrinizi modellediğinizde hem daha kolay anlaşılır hem de geliştirilebilir hale getirmiş olursunuz. Anlatmak istediğiniz şeyi fiziksel olarak örneklemek, bir işe yarayıp yaramadığını görmenin en etkin yoludur.
Örneğin; bir tıbbi görselleştirme ve enerji şirketi olan Gyrus ACMI, tasarım şirketi IDEO ile çalışmaya başladığında, tasarım ekibi ihtiyaçları daha iyi anlayabilmek için uzman cerrahlarla bir araya geldi. Cerrahlardan birinin, cerrahi ekipmanın nasıl iyileştirilebileceğini anlatmaya çalıştığı esnada IDEO’dan bir tasarımcı fikrin kaba bir prototipini oluşturdu. Böylelikle ekip, cerrahın anlattığını hemen kavrayıp tartışmayı toplantı üstüne toplantı yapmadan ileriye taşıyabildi. Prototipleyin ve gösterin, çünkü göstermek anlatmaktan çok daha verimlidir.
Tuzak 4: Amaç olmadan prototiplemek
Umut vaat eden bir fikri prototipleme aşamasını es geçip doğrudan üretime almak doğru olmadığı gibi, bir hedef olmadan prototipler üretmek de yanlış bir yaklaşımdır. Prototiplerin varolmasının sebepleri vardır: Varsayımları test edip doğrulamak, çözüm önerilerini denemek ya da fikirleri açıklamak veya geliştirmek. Prototiplemiş olmak için prototiplemek odak kaybına sebep olur. Gereğinden fazla (zaman kaybı) ya da yeterinden az (etkisiz test) detay seviyesinde prototipler ile sonuçlanabilir.
Çözüm: Aklınızda bir soru olsun
Bir prototip oluşturmaya başlamadan önce kendinize bunu niçin yaptığınızı sorun. Merkezde bir hedefiniz (X varsayımımı test etmek, Y çözümümün kullanılabilirliğini değerlendirmek, vb.) olduğundan emin olun ve bu hedefe uygun bir prototip hazırlayın. Örneğin; eğer kullanıcılarınızın 2 kilodan daha ağır ekipman kullanmak istemeyeceğini varsayıyorsanız, bunu test etmek için prototipinizin çalışır halde olmasına bile gerek yok. 2 kilodan hafif ve 2 kilodan ağır olan iki prototipi kullanıcılar üzerinde test edebilirsiniz. Gereğinden fazla detay barındırmayan prototipler yaratarak zaman kazanabilir ve tam olarak merak ettiğiniz şeyi öğrenebilirsiniz.
Tuzak 5: Başarısızlık bariyeri – Başarısız prototiplerin sonucunda yılmak
Prototip üretirken zaman zaman başarısızlık hissine kapılabilirsiniz. Bunun sebebi, prototipleme sürecinin içerdiği adımlardan bazılarının — özellikle varsayımınızın yanlış olduğu durumlarda — genel kabulle “başarısızlık” kategorisine girmesidir. Fikirlerinizin işe yaramaması nedeniyle hayal kırıklığına uğramak, ruhsal durumunuzu olumsuz etkileyip ilerlemenizi engelleyebilir. Prototiplemenin amacı, fikirler hayata geçirilirken ortaya koyulan varsayımların sağlamasını yapmaktır. Prototiplerken üretken olabilmek için başarısızlıkla ilgili öğrendiklerinizi unutmalısınız. Tasarım odaklı düşünme çalışmalarında, başarısızlığın doğru çeşidini benimseyin. Başarısız testler, eninde sonunda başarıya ulaşmanızı sağlayacak değerli bulgular üretir.
“Daha hızlı başarısız ol, daha çabuk başar.”
—David Kelly, IDEO kurucusu
Çözüm: Başarısızlığı farklı ifade edin
Film kamerasını ve ampulü bulan Amerikan mucit Thomas A. Edison şöyle der; “Başarısız olmadım, sadece işe yaramayan 10.000 yöntem buldum.”
Başarısızlık kavramını, prototip testlerinde öğrenme imkanı olarak değerlendirin. Yanlış görüşlerin ve başarısız prototiplerin başarılı testlerden daha çok şey öğrenmenizi sağladığını unutmayın. Verdiğiniz ya da etki ettiğiniz her kararın sağlamasını yapmayı alışkanlık haline getirin. Validasyon mantalitesi ile başarısızlık konseptini yıkıcı bir etmen olarak değil, bir öğrenim süreci olarak değerlendirin. Prototip ve testleri öğrenim fırsatları olarak gördüğünüzde, başarısızlıklar yeni ve daha iyi testlerin yolunu açacak.
Tuzak 6: Prototiplemeyi zaman kaybı olarak görmek
Her yeni fikir ve varsayım için prototip oluşturmak zaman kaybı olmaz mı? Tasarım odaklı düşünmeye alışık olmayan ekipler prototiplemeyi zaman kaybı olarak değerlendirebilirler. Prototip üretmenin işi yavaşlatacağını ya da bir fikri hayata geçirmeden önce prototip üretmek yerine kağıt üzerinde olgunlaştırmaya odaklanmanın daha doğru olduğunu düşünürler.
Gerçek ise bunun tam tersidir. Prototip üretmek zaman alsa da uzun vadede daha çevik hareket etmeyi sağlar. Çünkü prototipleme sayesinde fikirlerimizin işe yarayıp yaramadığını görerek onları iyileştirmeye odaklanabilir ya da kağıt üzerinde iyi görünen bir fikrin gerçek hayatta işe yaramayacağını çok daha erken safhalarda fark edebiliriz. Bu da uzun vadede ideal çözüme daha hızlı ulaşmamızı sağlar.
Çözüm: Geleceği düşünün
Üretim sürecinizde uzun vadeli düşünmeye çalışın. Varsayımlarınızı test etmek ya da kullanıcılarınızı daha iyi tanımak amacıyla prototip üretimi için bugün harcayacağınız zaman, gelecekte günler, belki haftalar harcamanızı engelleyebilir. Prototip üretirken “vakit kaybedildiğinden” endişe eden iç paydaşlara, hatta tüm şirketinize bu süreci açıklayın. İlk bakışta mantık dışı gözükse de prototip üretimine harcadığınız zaman, size zaman kazandırır. IDEO’nun CEO’su Tim Brown’un söylediği gibi: [Prototipler] bizi hızlandırmak için yavaşlatıyor.
Uzun lafın kısası
Prototipleme, tasarım odaklı düşünme projelerinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Ancak prototip üretimine harcadığınız eforun boşa gitmemesi için dikkatli olmalısınız. Başarısız testlerin heves kırıcı etkisinin, bilgi ediniminin önüne geçmesi, ilk bulduğunuz fikre tutunup çalıştığını ispatlamak için gereğinden fazla efor sarfetmek gibi tuzaklara düşmeyin. Devamlı ve seri olarak prototip üretme fikrini benimseyin ve prototip üretirken doğru mantaliteye sahip olmaya çalışın. Eski bir deyişe göre, vakti gelmiş bir fikirden daha güçlü bir şey yoktur. Bir dizi prototip üretmek, bu fikri gerçek dünya ile buluşturup kullanıcıların onu daha da güçlendirmesini sağlar.
